پس از آنچه از جمهوری اسلامی در نزديک به سی سال بر ميليون ها ايرانی رفته است
هيچ سيل خونی برای جبران بس نخواهد بود. ده ها هزار کشته هم جبران نخواهد کرد؛
و زندان های رژيمی که بزرگ ترين کار عمرانی اش زندان و گورستان سازی است،>
پاسخ صدها هزار زندانی را نخواهد داد.
آنها که با افتخار می گويند نه می بخشائيم نه فراموش می کنيم
زود در خواهند يافت که کشوری به پهناوری ايران نيز ظرفيت آنهمه انتقام گيری را
که صد ها هزار خانواده کينه خواه تازه، به دنبال خواهد آورد
نخواهد داشت .
ما نمی توانيم بدانيم که پيام "ببخش و فراموش نکن" آقای گنجی درايران تا کجا ها را رفته و گرفته است،
ولی در بيرون دست کم در يک حزب سياسی، در حزب مشروطه ايران،
آن نخستين پيشنهاد سال های پيش
به بحثی پر حرارت که از بارالکتريکی به انفجار می رسيد دامن زد
و سرانجام به افزودن بندی در منشور حزب
انجاميد:
پذيرفتن دادگاه های بی کيفر برای سران و عاملان جنايات رژيم اسلامی؛
اعلام بخشودگی آنها يکبار و بس، و پس گرفتن آنچه از تاراج دارائی ملی بتوان يافت.
آنها که خواب انتقام می بينند هيچ از خود پرسيده اند که تاريخ ما را تا کی
می بايد با خون نوشت
بخشودن و فراموش نکردن؟
داريوش همايون
سال ها پيش آقای اکبر گنجی خواستار پيگرد و محکوميت و بخشودن آمران و عاملان آدمکشی های زنجيره ای، که خود رسوايشان کرده بود، شد. اکنون بار ديگر در سخنرانی دريافت جايزه قلم طلائی به آن ايده باز گشته است و در تعبير گسترده تری چنين می گويد:
"امروز ديگر نبايد با همان سلاح خشونت طلبان به مقابله با آنان پرداخت. بايد
مقاومت صلح آميز مدنی را جايگزين خشونت انقلابی کرد. شعار من برای مبارزه با ظلم و
خشونت "ببخش و فراموش نکن" است. بخشايش فضيلتی است که بر کينه، خشم و نفرت موجه
غلبه می کند…"
در درون ايران به اين سخنان بازتابی نمی توان داد. در بيرون نيز کسی صدای خود را به اين پيام نپيوسته است. طبقه سياسی ايران هنوز نمی تواند همپای سلوک کسی شود که از خاکساری خمينی آغاز کرد و اکنون می کوشد شاگرد کانت و مقلد ماندلا باشد. اما اگر بتوان در اين خشونت روزافزون که جامعه ايرانی را درخود فرو می برد؛ در اين فرايند غير انسانی شدن جامعه به رهبری قم، دريچه کوچکی به يک جامعه انسان تر نشان داد، همين سخنان است که نبايد گذاشت مانند قطره های باران در آفتاب تابستان محو شوند. رسيدگی به جنايات دوران حکومت اسلامی، محکوم کردن جانيان، و رها کردنشان، بخشودن ولی فراموش نکردن، بيرون بردن عدالت از عرصه انتقام، پايان دادن به دور خونخواهی و خونريزی، اينهمه هنوز از ظرفيت روان زخم خورده و بيمار ايرانی بيرون است ولی می بايد به آن رسيد.
خشونت و خونخواهی و انتقام، بالای هر چيز و به بهای هر چيز، با همه سهم اندازه نگرفتنی جمهوری اسلامی در آن، برای ايرانی تازگی ندارد. فرهنگی که کربلا برجسته ترين نماد مذهبی آن است تا بيش از اينها می تواند برود و اگر نرفته است به لطف دودلی و ابهامی است که نمی گذارد مردم ما به تمام و برای مدت دراز در امری فرو روند. در تاريخ همروزگار ما، سياسی شدن جامعه که با جنبش مشروطه آمد با خونريزی همراه گرديد. سلطنت طلبان محمد علی شاهی مشروطه خواهان را کشتند و مشروطه خواهان، آخوند مشروعه خواه را به دار آويختند. مجازات اعدام به عنوان پذيرفتنی ترين و مشروع ترين پاسخ قانونی در همه دوران پهلوی بر هر فعاليت ضد رژيم جاری شد؛ ولی از آن درگذشت. اعدام به عنوان "حق انحصاری حکومت بر خشونت" (تعريف وبر) به اندازه کافی ناپسند و افراطی است ولی هنگامی که بيژن جزنی و هشت تن از سران چريک های فدائی خلق را در زندان به عنوان جلوگيری از اقدام به گريز از پشت به تير بستند خشونتی که بهر حال از نظر قانونی حق حکومت به شمار می رفت، به جنايتی آلوده شد که آثار خود را در اعدام های فوری ماه های پس از انقلاب اسلامی ظاهر ساخت. حکومت، از حوزه خود بيرون رفت و شيوه های گانگستری را به خدمت گرفت. اعدام کسی مانند گلسرخی يک آدمکشی رسمی و از منطق دولت بيرون بود و تنها آتش انتقام را شعله ور تر می کرد.
موضوع اين نيست که در سراسر دوران پهلوی شمار اعدام شدگان و کشتگان زد و خورد های چريکی به 350 نرسيد؛ بلکه تاثيری است که سياست ها و روحيه ها بر فرهنگ سياسی و سرنوشت کشور ها می گذارند. مخالفان رژيم که همانگاه در خشم انقلابی می جوشيدند همين رفتار ها را کم می داشتند که تشنگی خود را به خون، با اعدام انقلابی هر که در دسترس بود، از جمله همرزمان خويش در خانه های تيمی (به دلائل سياسی، و "اخلاقی") و حتی سوزاندن لاشه های آنان فرو نشانند ــ تا انقلاب آمد و خشم انقلابی شان را در دريای خونی انداخت که روحيه جامعه سراپا و از هر سوآماده اش بود. خمينی که انقلابش را با نابود کردن تماشاگران سينما رکس آبادان آغاز کرده بود در همان فضا عمل می کرد. کشتار زندانيان (ازجمله آزاد شدگان) آن سال ننگبار بالا ترين تظاهر تسليم شدن طبقه سياسی ايران به منطق خشونت بود. ايران به جائی رسيده بود که چنان فجايعی می توانست در آن روی دهد. رژيم پيشين صد ها تن را اعدام کرد؛ رژيم کنونی هزاران تن را و لابد رژيم بعدی در عدالت انقلابيش شماره را می بايد به ده ها و صد ها هزار برساند. (همين بس است که يک صفت انقلابی به هر ناروائی چسبانده شود.)
ما هر کدام می توانيم جنايتکاران (غير خودی) و قربانيان (خودی) مان را داشته باشيم. ولی به عنوان يک ملت می بايد از اين تاريخی که از خون رنگ شده است، خونی که بر سر حفظ مقام، اختلاف سياسی، رسيدن به آرمانشهر، نوسازندگی کشور ... بر خاک تشنه ريخته، احساس شرم کنيم. گناه همه ما بوده است و حکومت ها بسيار بيشتر، ولی اين تاريخ همه ماست. قربانيان چرا بايست جان می دادند و کشندگان چرا بايست آنگونه آزادانه رفتار می کردند؟ چرا خشم و کينه کور، زمينه طبيعی سياست ما شده بود، به اندازه ای که نه از خشونت، بلکه خشونتی که متوجه خود ما بود، بهم بر می آمديم؟ هنوز بسياری چنين اند.
* * *
اين تاريخ ماست، گذشته نزديک ما، و ما هم اکنون در تکامل يافته ترين صورت آن بسر می بريم. انقلاب اسلامی و حکومت برآمده از آن آماس همه بيماری های اجتماعی ايران، بويژه زمينه اصلی اش کينه و خشونت، است. خمينی خشم انقلابی را که نمی شناخت از پاره ای شيفتگان (موقت) خود گرفت و آن را در ابعادی که می توانست بکاربرد ــ بد تر از همه بر ضد آموزگارانی که آنهمه برگردنش حق داشتند. تاريخ تکرار نمی شود ولی می تواند ادامه و دگرگشت يابد ــ بهتر و بد تر. اگر ما همين باشيم که به نظر می آيد بيشتر هستيم، آينده ما در پاره ای زمينه های اساسی، از جمله کينه و نفرت به عنوان برترين عواطف و موتور های اصلی عمل سياسی، تفاوت چندان با گذشته و اکنون مان نخواهد داشت. بويژه که جمهوری اسلامی بزرگ ترين روان ها را نيز در ميان ما گاهگاه از خشم و کين و بيزاری لبريز می کند.
ولی روان های بزرگی نيز هستند که راهنمای مايند، مردانی مانند آقای گنجی که پولاد کوفته خشونت است؛ تا جائی آن را رانده که بر خودش نيز شوريده است و تا جائی آن را تحمل کرده که با مرگ چند گامی نداشته است. او از آن کوره که نسل او را خاکستر کرد با پيامی بيرون آمده که آينده را می تواند متفاوت سازد. "ببخشای و فراموش مکن" نيانديشيدنی است، بيش از آنکه سخت باشد. چگونه می توان اصلا تصورش را کرد؟ ولی همه ايده های راهگشا نيانديشيدنی بوده اند. بايد نيانديشيدنی را انديشيد. بخشودن به گونه دردناکی بر دل ما گران می آيد ولی بيش از اين نيست. دربرابر، يکبار و برای هميشه به دور خشونت و کين خواهی (وندتا) پايان خواهد داد. ملتی که بتواند جنايات رژيم اسلامی را محکوم کند و سپس ببخشايد ديگر سيل خون سرازير نخواهد کرد.
پس از آنچه از جمهوری اسلامی در نزديک به سی سال بر ميليون ها ايرانی رفته است هيچ سيل خونی برای جبران بس نخواهد بود. ده ها هزار کشته هم جبران نخواهد کرد؛ و زندان های رژيمی که بزرگ ترين کار عمرانی اش زندان و گورستان سازی است، پاسخ صد ها هزار زندانی را نخواهد داد. آنها که با افتخار می گويند نه می بخشائيم نه فراموش می کنيم زود در خواهند يافت که کشوری به پهناوری ايران نيز ظرفيت آنهمه انتقام گيری را که صد ها هزار خانواده کينه خواه تازه، به دنبال خواهد آورد نخواهد داشت. ميليون ها ايرانی با دستان خونين و دل های پر خون هر احتمالی را که بتوانيم به بازسازی ايران پردازيم از ميان خواهند برد. کشوری که از زير بهمن حکومت اسلامی بدر خواهد آمد مردمانی می خواهد که کار و از خود گذشتگی را برتر از همه بگذارند. با روحيه شکار جادوگران نمی توان انرژی ملی را برای جبران دهه های از دست رفته بسيج کرد. يک جامعه موفق مسلما از جمعيتی که هردو سويش بستانکاری خونی از يکديگر داشته باشند ساخته نخواهد شد.
ما نمی توانيم بدانيم که پيام آقای گنجی در ايران تا کجا ها را رفته و گرفته است، ولی در بيرون دست کم در يک حزب سياسی، در حزب مشروطه ايران، آن نخستين پيشنهاد سال های پيش به بحثی پر حرارت که از بار الکتريکی به انفجار می رسيد دامن زد و سرانجام به افزودن بندی در منشور حزب انجاميد: پذيرفتن دادگاه های بی کيفر برای سران و عاملان جنايات رژيم اسلامی؛ اعلام بخشودگی آنها يکبار و بس، و پس گرفتن آنچه از تاراج دارائی ملی بتوان يافت. آنها که خواب انتقام می بينند هيچ از خود پرسيده اند که تاريخ ما را تا کی می بايد با خون نوشت؟
www.D-Homayoun.info
