خمينی يک جامعه اسلامی به تعبير حوزه می خواست
که تفاوتی ميان دانشگاه و حوزه اش نباشد ــ
همان که بازرگان قهرمانش بود
رژيم امام زمانی (ديگر از مرحله اسلامی گذشته است)
تيشه تاريک انديشی را به ريشه سرمايه معنوی کشور می زند.
يک بار حکومت های اشغالی عرب کمر به نابودی فيزيکی فرهنگ ايرانی بستند؛
اکنون حکومتی از خود ايرانيان ولی بد تر از خطرناک ترين دشمنان خارجی،
همان سياست را با وسائل ديگر ادامه می دهد.
به سوی يک بيابان فرهنگی
داريوش همايون
داريوش همايون
برای مردم ايران سرنوشتی بهتر از اين تدارک نديده اند که بجای رساندن خود به درجات بالای انسانيت، روز و شب ذکر امام زمان بگيرند و منتظر ظهور بمانند
درآوردن ايران به يک بيابان فرهنگی هدف اصلی رهبری انقلاب اسلامی بوده است. تکيه پيام انقلاب بر هويت اسلامی، و کيفيت پائين انسانی رهبران آخوندی انقلاب و جاده صاف کنان غير آخوند آنان، جز اين نويدی نمی داد. شاملو با حساسيت شاعرانه خود خوب دريافته بود که افسوس کنان در همان آغاز به دوستان همفکرش گفته بود "ما مدرنيته را در ايران از بين برديم." نخستين کوشش های رژيم تازه در اجرای برنامه پسرفت فرهنگی به مقاومت های فراوان از تظاهرات زنان تا برخورد مسلحانه، و آنگاه جنگ عراق برخورد و حتی حمله پيروزمندانه نخستين رئيس جمهوری اسلامی در راس روشنفکران اسلامی و اوباش زير فرمان آنان به دانشگاه تهران و بستن دانشگاه ها و پاکسازی گسترده دانشگاه ها و رسانه ها و بستن نهاد های فرهنگی نتوانست به جائی که می خواستند برسد.
جامعه ايرانی در دهه های مشروطيت بيش از آن از نمونه جامعه اسلامی دور افتاده بود که با چنان اقداماتی صد سال به عقب برده شود. چندی نگذشت که گروهی از آن روشنفکران اسلامی، شرمسار خويش و بيگانه، خود در پی جبران برآمدند و در فضای پس از جنگ به فعاليت فرهنگی در کنار عناصر پيشرو جامعه پرداختند. از آن پس تا سال گذشته به رغم همه بگير وببند ها و آدمکشی های زنجيره ای، فرهنگ (در معنای تنگ تر خود و با "ف" بزرگ و نه در معنی کلی خود، با "ف" کوچک، که پائين ترين ها ازجمله فرهنگ قم و جمکران را نيز دربر می گيرد) در ايران باليد و کار را به جائی رساند که بار ديگر به نام اسلامی کردن جامعه گروه تازه ای از فراورده های بيست و چند سال فرمانروائی سراپا تباهی، در يک نيمه کودتای انتخاباتی قدرت را دردست گرفت. گروه تازه اين ويژگی را دارد که نسل اول رهبران انقلاب و حکومت اسلامی را نيز رو سفيد می کند. اکنون پس از يک سال که در جابجا کردن ها و فراهم کردن مقدمات گذشته است حمله را در همه جبهه ها آغاز کرده اند. بستن روزنامه ها، دستگيری های گسترده دانشجويان، اعترافات استالينی، پاکسازی بیسرو صدا تر استادان، زير کنترل آوردن نهاد های مدنی، تغيير مواد درسی تا هرچه توخالی تر و به اسلام حکومتی نزديک تر شوند، تنگ کردن عرصه بر هر که در سطح خودشان نيست، اينهمه در اجرای برنامه ای است که خمينی بنيادش را گذاشت و امروز جانشيانش احساس می کنند که وظيفه و توانائی اجرايش را در تعبير تازه تر خود دارند.
تفاوت در اين است که خمينی يک جامعه اسلامی به تعبير حوزه می خواست که تفاوتی ميان دانشگاه و حوزه اش نباشد ــ همان که بازرگان قهرمانش بود ــ و "قلم های مسموم" اگر شکسته نشوند در خدمت حکومتی درآيند که احکام حکومتی در آن جای بالا تر از کتاب مقدس خودش داشته باشد. گروه تازه به رهبری خامنه ای روايت تازه ای از جامعه اسلامی می خواهد، جامعه ای امام زمانی که دانشگاهش نه حتی به سطح حوزه بلکه تا حد مهديه و حسينيه پائين بيايد. قرار است جامعه بطور کلی جمکرانی شود؛ و دانشگاهش چنانکه رئيس تازه دانشگاه اصفهان اعلام کرد مداح و نوحه خوان بپروراند؛ احکام حکومتی اش از کتاب دعا و بحارالانوار درآيد، و الهامش را از چاه جمکران بگيرد و روضه خوان ها در آن پايگاهی بلند تر از آيت الله های خودشان داشته باشند. خمينی که بهر حال مرجعی مذهبی بود و دستی از دور در فرهنگ سنتی اسلامی داشت خرافات را بکار می برد. اين گروه تازه خرافات را می انديشد. خمينی فولکلور شيعی را برای تخدير مردمان در خدمت خود می گرفت؛ اين گروه تازه در خدمت آن فولکلور است و خود پيشاپيش از آن تخدير شده است. خمينی جامعه ای صدر اسلامی می خواست،اينان جامعه ای سراسر جمکرانی می خواهند.
فرايندی که بيست و هشت سالی پيش آغاز شد و پايه هايش را از پانزده سالی پيش از آن گذاشته بودند به مراحلی که بايست می رسد. انقلاب ها اگر بپايند و شکست های کاری نخورند تا پايان گفتمانشان می روند. برای مردم ايران سرنوشتی بهتر از اين تدارک نديده اند که بجای رساندن خود به درجات بالای انسانيت، روز و شب ذکر امام زمان بگيرند و منتظر ظهور بمانند. فرهنگ به کار رژيمی که مهاجرت و از دست رفتن سالی 180 هزار تن و بيشتر از بهترين درس خواندگان، مايه شادمانی آن است نمی آيد.
* *
مسئله بيش از تهديد و زندانی کردن دانشجويان و بيکار کردن استادان است. رژيم امام زمانی (ديگر از مرحله اسلامی گذشته است) تيشه تاريک انديشی را به ريشه سرمايه معنوی کشور می زند. يک بار حکومت های اشغالی عرب کمر به نابودی فيزيکی فرهنگ ايرانی بستند؛ اکنون حکومتی از خود ايرانيان ولی بد تر از خطرناک ترين دشمنان خارجی، همان سياست را با وسائل ديگر ادامه می دهد. اشغالگران عرب پس از دويست سال شکست خوردند؛ انقلابيان فرهنگی سال های هشتاد / شصت هم شکست خوردند. اکنون نوبت شکست دادن امثال خامنه ای و احمدی نژاد و نيرو های جمکران است. دانشگاهيان و فرهنگيان و روشنفکران ايران، آن ده ها ميليون تنی که نسل بعد نسل در سنت فرهنگ امروزين، يعنی فرهنگ غربی، پرورش يافته اند می دانند وظيفه شان دربرابر گذشته و آينده ايران و جنگ فرهنگی که ميان جامعه و حکومت درگرفته چيست؟ نبايد گذاشت ايران را به چاه برگردانند.
هر ايرانی امروزی که نمی خواهد در فضای حسينيه و مهديه زندگی کند سرباز اين جنگ است. ميدان جنگ، هر خانه ايرانی است. ايرانيان سده های پس از حمله اعراب در جامعه ای بی خواندن و نوشتن و بی دسترسی به ابزار ها و تکنولوژی امروزی، در خانه ها و محافل خود پيروزمندانه "ايده" و واقعيت ايران را نگهداری کردند. هم امروز در زير رژيم اسلامی، اجتماع بهائيان ايران که از دسترسی به آموزش عالی ممنوع شده دانشگاه را به خانه ها برده است. فرهيختگان بهائی در خانه ها به رايگان به جوانان خود آموزش می دهند و کيفيت آموزشی آنان از دانشگاه هائی که هر روز تنگ تر می شوند بالا تر است. تشکيل محافل فرهنگی در هر جا، تکثير و انتشار متن های علوم انسانی ــ که در جنگ جمکرانی ها بر ضد فرهنگ آماج اصلی است ــ و آموزش دادن جوانان در زمينه هائی که از دانشگاه ها رخت می بندد، شيوه های مقاومت است. سهم اجتماع ايرانيان خارج در اين جنگ فرهنگی اندازه نگرفتنی است ــ از نگارش و ترجمه کتاب ها و مقالات گرفته تا گسترش رايانه (کامپيوتر) در ايران؛ از کمک مالی به فعاليت های فرهنگی گرفته تا بسيج نهاد های بين المللی برای دفاع اززنان و مردانی که در صف مقدم اين جنگ قربانی سرکوبگری می شوند.
خبر هائی که از ايران می رسد روان انسان را تيره می کند. در نگاه اول نيروهای ارتجاع و خرافات شکست ناپذير می نمايند ولی بيش از صد سال آشنائی جامعه ايرانی با غرب از قم نيرومند تر بوده است؛ از جمکران هم نيرومند تر خواهد بود.
